Powrót do pełnej aktywności sportowej po przebytym urazie
Intensywne uprawianie sportu niesie niestety za sobą ryzyko powstania urazu. Może on być spowodowany uszkodzeniem wynikającym z uderzenia czy szarpnięcia, ale może być też wynikiem powtarzających się mikrourazów. Najważniejszy jest dla osoby aktywnej jak najszybszy powrót do pełnej sprawności. W jaki jednak sposób to zrobić?
Jaka jest dokładna definicja urazu? National Athletic Injury Registration System (NAIRS) określa uraz sportowy następująco: Urazem sportowym jest taki uraz, który uniemożliwia zawodnikowi udział w treningu lub grze, co najmniej jeden dzień po zdarzeniu, które uraz wywołało. Zdarzenie to musi mieć miejsce w czasie treningu lub zawodów. Mówimy tutaj oczywiście o zawodowych sportowcach. Jednak sposób postępowania u tych, dla których aktywność nie jest źródłem utrzymania a jedynie hobby jest w zasadzie taka sama.
Postępowanie po uszkodzeniu możemy podzielić na trzy etapy:
- Działanie w fazie ostrej.
- Leczenie.
- Rehabilitacja.
W fazie ostrej niezwykle ważna jest właściwa ocena uszkodzenia. I tutaj oczywiście rola lekarza, najczęściej o specjalizacji z ortopedii lub ortopedę traumatologa, lekarza sportowego. Decyzja o sposobie leczenia oraz planowanym powrocie do aktywności należy właśnie do niego.
Pierwszym elementem, który możemy zastosować bezpośrednio po uszkodzeniu jest protokół PRICE, gdzie pierwsze litery powstały od słów:
P (Protection – ochrona) – oznacza konieczność zabezpieczenia uszkodzonego stawu lub mięśnia przed obciążeniem poprzez zastosowanie zaopatrzenia ortopedycznego (kule, orteza, temblak). Zmniejszy to ryzyko dalszego uszkodzenia oraz pogłębiania się istniejących i niepożądanych zmian.
R (Rest – odpoczynek) – ma on ogromne znaczenie w regeneracji uszkodzonych tkanek. Bez odpowiedniego odpoczynku stan zapalny będzie się nie tylko utrzymywał, może się również zaostrzać.
I (Ice – lód, chłodzenie) – jest to bardzo dobry sposób na złagodzenie stanu zapalnego, zmniejszenie obrzęków i objawów bólowych..
C (Compression – ucisk) – ucisk w miejscu urazu ma za zadanie ograniczyć obrzęk uszkodzonych tkanek.
E (Elevation – elewacja, uniesienie) – ułożenie uszkodzonego miejsca powyżej poziomu serca. Zmniejsza to opuchliznę poprzez zwiększony odpływ żylny (profilaktyka przeciwobrzękowa).
Poprzez zastosowanie wszystkich powyższych elementów protokołu PRICE znacząco przyśpiesza się proces gojenia tkanek i zmniejsza rozległość urazu.
Dalszy sposób leczenia uzależniony jest od typu urazu. Jeżeli dochodzi do stłuczenia, nadciągnięcia czy naderwania struktur miękkich (torebka stawowa, więzadło, mięsień) wystarczy chwilowe unieruchomienie lub ograniczenie aktywności bez potrzeby interwencji chirurga (leczenie zachowawcze). Jeżeli jednak mamy do czynienia z uszkodzeniami poważniejszymi, takimi jak złamania kości, zerwania więzadeł czy mięśni, wymagają one postępowania operacyjnego. Czas unieruchomienia lub ograniczenia ruchomości wydłuża się w tym przypadku. Postępowanie fizjoterapeutyczna należy rozpocząć możliwie jak najszybciej, aby umożliwić pełny powrót do aktywności oraz ról społecznych sprzed urazu.
Szczegółowy plan fizjoterapii uzależniony jest od zastosowanego leczenia (leczenie zachowawcze lub operacyjne), sposobu gojenia oraz wskazówek lekarza prowadzącego. Zastosowanie ma tutaj fizykoterapia, na czele z zabiegami takimi jak elektroterapia, krioterapia, pole magnetyczne czy laseroterapia, ale najistotniejsza jest kinezyterapia, czyli leczenie ruchem.
Terapia ruchem ma za zadanie powrót do pełnej sprawności struktury – myślimy tutaj o:
- mięśniach, które pod wpływem unieruchomienia słabną,
- zakresie ruchu stawów, który znów zmniejsza się pod wpływem ograniczeń w ruchomości,
- propriorecepcji, czyli czuciu głębokim, które również w skutek unieruchomienia ulega upośledzeniu.
Jak to wszystko odbudować?
Przede wszystkim zaczynamy w zasadzie od razu po urazie. Wczesna rehabilitacja wyróżnia się krótkim okresem trwania, niewielkim zróżnicowaniem metod i niewielkim obciążeniem. Jest jednak niezwykle ważna dla pełnego powrotu do zdrowia.
Kolejny etap charakteryzuje się stopniowo narastającą progresją obciążeń prowadzącą do odzyskania pełnej funkcji obszaru, który był uszkodzony. Fizjoterapia ma tutaj bardzo duże możliwości. Stopniowo zwiększamy zakres ruchu w stawach a terapia skupia się również na odzyskaniu pełnej sprawności i siły mięśniowej. Bardzo ważna jest właściwa współpraca w teamie : chory – fizjoterapeuta – lekarz prowadzący.
Ostatni etap fizjoterapii to powrót do pełnej sprawności i uprawiania aktywności ruchowej. I tutaj ogromna rola treningu funkcjonalnego. Treningi przebiegają z dużym naciskiem na odbudowanie czucia głębokiego i właściwej kontroli nerwowo-mięśniowej. Początkowo wykonywane są proste, pojedyncze czynności, stopniowo ćwiczący uzyskuje precyzję i możliwość wykonywania skomplikowanych technicznie ruchów. Zastosowanie znajdują tutaj piłki szwedzkie, poduszki sensomotoryczne, taśmy elastyczne, TRX, oraz cała gama akcesoriów do treningu siłowego. Stopniowo dochodzimy do maksymalnych obciążeń i skupiamy się na technikach charakterystycznych dla danej aktywności ruchowej. Na tym etapie trening jest zróżnicowany w zależności od tego, jaką dyscyplinę sportową uprawia ćwiczący.
U biegacza skupiamy się na innych elementach w porównaniu z kulturystą, czy piłkarzem. Następuje pełny powrót do obciążeń sprzed urazu. Ja zawsze podkreślam na tym etapie powrotu do sportu jak ważne jest zapobieganie powstawaniu kolejnych uszkodzeń. Do codziennego treningu powinny zostać wprowadzone takie modyfikacje, które wyeliminują kolejne urazy lub zminimalizują szansę na ich powstanie, o ile oczywiście jest to możliwe do uzyskania.
Dodatkowym elementem przyspieszającym pełny powrót funkcji mogą być leki i suplementy diety wspomagające proces regeneracji i pełnego powrotu funkcji uszkodzonych struktur.
Podsumowując możemy powiedzieć, że uraz powstaje w mgnieniu oka natomiast powrót do stanu sprzed jego powstania zajmuje niejednokrotnie długie miesiące żmudnej pracy. Dlatego tak ważne jest, aby organizm nie był przetrenowany a jego zdolności regeneracyjne pozostawały na wysokim poziomie.
Żadna z informacji przedstawionych w tym serwisie nie stanowi diagnozy ani zalecenia lekarskiego. We wszystkich sprawach zdrowotnych należy skonsultować się z lekarzem.
